W artykułach z serii CASE STUDY nie będę Was zanudzać paragrafami, tylko będę przedstawiać sprawę na podstawie 1-2 orzeczeń sądowych tak, abyście mogli poznać całą historię, a nie tylko suche paragrafy. Zapraszam!
Alienacja rodzicielska, czyli uniemożliwianie dziecku kontaktu z drugim rodzicem to coraz powszechniejsze zjawisko, które przybrało na sile w czasach koronawirusa. Pandemia stanowi w tej kwestii doskonały argument dla alienujących rodziców.
Większość osób zdaje sobie sprawę z możliwości złożenia wniosku o zagrożenie nakazem zapłaty za niewykonanie orzeczenia w sprawie kontaktów. W przypadku uwzględnienia tego wniosku przez sąd – strona nie wykonująca kontaktów będzie zobowiązana do zapłaty na rzecz drugiego rodzica określonej kwoty za każdy utrudniony kontakt.
Co w przypadku gdy to nie pomaga, a Twoje więzi z dzieckiem się osłabiają?
Istnieje możliwość złożenia pozwu przeciwko stronie alienującej dzieci o zapłatę zadośćuczynienia za naruszenie albo zerwanie więzi rodzinnych z dzieckiem.
Więzi rodzinne stanowią dobro osobiste, a ich naruszenie lub zerwanie może skutkować żądaniem zapłaty zadośćuczynienia na podstawie przepisu art. 448 k.c. (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 marca 2019 r. I ACa 752/18)
Poniżej omawiam jeden z wyroków sądowych tak, aby dokładnie wyjaśnić Wam na czym polega to roszczenie i pozwolić ocenić czy macie do niego prawo.
Zapraszam!
Kazus sporządzony na podstawie wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 marca 2019 r. I ACa 752/18
WYROK
Sąd Okręgowy nakazał pozwanej (matce) zaprzestania utrudniania kontaktów powoda z małoletnią wynikających z postanowienia Sądu Rejonowego oraz zapłatę na rzecz ojca 10.000 zł wraz z odsetkami od dnia 10 kwietnia 2018 roku.
Natomiast Sąd Apelacyjny uchylił wyrok w zakresie zaprzestania utrudniania kontaktów ojca z córką wynikających z postanowienia Sądu Rejonowego oraz podtrzymał wyrok w zakresie obowiązku zapłaty przez matkę na rzecz ojca 10.000 zł.
Powód (ojciec) w pozwie domagał się zakazania matce utrudniania mu kontaktów z córką oraz zasądzenia od niej kwoty 50.000 złotych tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego dobra osobistego w postaci prawa do kontaktów z córką. Mimo, że ojciec wszczął postępowanie o zagrożenie pozwanej grzywną za uniemożliwianie mu kontaktów z córką i zawiadomił prokuraturę o zachowaniu matki, nie miał możliwości realizowania kontaktów z córką. Natomiast matka wniosła o oddalenie powództwa twierdząc, że brak kontaktów Basi z ojcem wynika z jej decyzji.
JAK WYGLĄDAŁA SYTUACJA?
Strony pobrały się w 2001 roku i z tego związku urodziła się córka – na potrzeby tego kazusu Basia. Kilka miesięcy po urodzeniu się Basi, matka wyprowadziła się z nią do swoich rodziców. Ojciec przez jakiś czas odwiedzał mamę i córki w weekendy, ale już nigdy nie zamieszkali razem i ostatecznie rozwiedli się w 2012 r. W wyroku rozwodowym Sąd powierzył matce opiekę nad Basią i ograniczył prawa ojca do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka. Sąd nie orzekł o kontaktach powoda z córką na zgodny wniosek stron. W czerwcu 2013 r. ojciec wystąpił do Sądu z wnioskiem o uregulowanie jego kontaktów z córką, argumentując że matka utrudniała mu te kontakty. Przykładem było to, że w czasie uroczystości Pierwszej Komunii Basi matka oraz jej rodzina uniemożliwili ojcu i jego matce kontakt z dzieckiem i wręczenie prezentów. W trakcie tego postępowania Basia miała 8 lat i biegli którzy z nią rozmawiali w trakcie procesu stwierdzili, poważne zagrożenie i ostateczną degradację więzi emocjonalnej małoletniej z ojcem poprzez zamierzone oddziaływanie wychowawcze matki. W toku procesu matka poszła z Basią do psychologa, który uznał, że nie jest możliwe samodzielne realizowanie kontaktów ojca z dzieckiem w jego domu i sugerowała podjęcie przez ojca terapii psychologicznej. Matka chciała wykorzystać tę prywatną opinię w toku postępowania o uregulowanie kontaktów. Powód nie wyraził jednak zgody na dalsze kontynuowanie terapii przez córkę oraz na swój udział w niej.
Sąd uregulował kontakty ojca z Basią ustalając, że będą widywać się w każdy II i IV weekend miesiąca od piątku do niedzieli oraz część wakacji, ferii zimowych i świąt.
Po tym wyroku doszło do ponownego spotkania ojca z Basią w marcu 2015 r. Później od marca 2015 r. do lutego 2016 r. do kontaktów nie dochodziło mimo, że ojciec przychodził po Basię – najpierw sam, następnie z detektywem. Matka albo nie otwierała drzwi albo nie wpuszczała ojca do mieszkania. Ojciec w styczniu 2015 r. wystąpił o powierzenie jemu wykonywania władzy rodzicielskiej, ale ten wniosek został oddalony.
W końcu ojciec odwiedził córkę w czasie tzw. „Wigilii klasowej” chcąc wręczyć jej prezent, ale sprawił, że Basia wpadła w panikę, że ojciec zabierze ją ze sobą.
W końcu Sąd zagroził matce nakazaniem zapłaty kwoty 500 złotych na rzecz ojca za każdorazowe naruszenie obowiązków w zakresie kontaktów córki z ojcem oraz zasądził kwotę 2.462,20 złotych z tytułu zwrotu wydatków poniesionych przez powoda w związku z dążeniem do realizacji tych kontaktów. W ocenie Sądu niechęć córki do ojca była efektem działań matki. Zmiana jej postawy i wykonywanie orzeczenia skutkowałaby ich prawidłowym przebiegiem.
Basia twierdziła, że ojciec odgrażał się, że pozbawi matkę wykonywania władzy rodzicielskiej i nie będzie mogła z nią nadal mieszkać. Matka dalej uniemożliwiała ojcu kontakty z córką. W marcu 2017 r. Sąd w związku z dalszym uniemożliwianiem przez matkę kontaktów nakazał jej zapłatę na rzecz ojca kwoty 6.000 złotych. W lipcu i październiku 2017 r. powód wystąpił do Sądu o nakazanie matce zapłaty z tego tytułu dalszych kwot 4.000 i 5.500 złotych w związku z brakiem kontaktów w kolejnych terminach. Postawa Basi się nie zmieniła.
Z powodu przedłużającego się stanu rozłąki z córką i kolejnych bezskutecznych prób wyegzekwowania orzeczenia o kontaktach ojciec przeżywał stany depresyjne i nerwicowe. Z tej przyczyny w latach 2014 – 2015 kilkukrotnie był konsultowany przez psychiatrę, który przepisał mu leki uspokajające. Prawdopodobne jest występowanie u powoda skłonności do reagowania na sytuacje konfliktowe objawami psychopatologicznymi. Spowodowało to objawy depresyjno-lękowe.
W ocenie Sądu pierwszej instancji więź rodzinna łącząca powoda z córką stron należy do dóbr osobistych o jakich mowa w przepisie art. 23 k.c. i podlega prawnej ochronie, zwłaszcza że zarówno rodzice, jak i dzieci mają obowiązek utrzymywania wzajemnych kontaktów (art. 113 § 1 k.r.o.).
Dlatego w oparciu o przepis art. 24 k.c. za zasadne Sąd uznał roszczenie niemajątkowe powoda. W ocenie Sądu pierwszej instancji zebrane dowody pozwalają na uznanie, że to postawa pozwanej doprowadziła do braku więzi powoda z córką. Zachowanie takie jest bezprawne o czym świadczy wykorzystywanie przez pozwaną pozycji stałego opiekuna do kształtowania u małoletniej negatywnego wizerunku ojca, prowadzące do dezintegracji więzi powoda z małoletnią oraz brak realizacji kontaktów między ojcem i córką wynikających z orzeczeń sądowych jakie zapadały w tym przedmiocie.
Sąd Okręgowy zasądził od matki na rzecz ojca zadośćuczynienie w kwocie 10.000 złotych, mając na względzie nasilenie jej złej woli oraz rodzaj i wielkość krzywdy doznanej przez ojca. Sąd oddalił powództwo o wyższą kwotę, bo uznał je za nadmiernie wygórowane.
Wyrok został zaskarżony przez obie strony.
Inne artykuły o podobnej tematyce:
Podwyższenie alimentów – jak złożyć pozew?
Matka twierdziła, ze Basia nie ma więzi z ojcem, więc nie można było jej naruszyć i wnosiła o oddalenie powództwa.
Powód też zaskarżył wyrok domagając się zasądzenia dodatkowych 40.000 zł.
Stwierdził, że kwota 10.000 zł nie wynagradza jego krzywdy ze względu na brak więzi z córką,
Sąd Apelacyjny uznał, że matka tylko twierdzi, że prezentuje korzystne postawy wychowawcze, ale tkwi w wieloletnim konflikcie z ojcem Basi. Córka będąc silnie związana emocjonalnie z mamą, przyjmuje jej punkt widzenia, utożsamia się z jej stanowiskiem i dlatego odrzuca ojca. Nie akceptuje też zachowań ojca wobec matki polegających na wszczynaniu licznych postępowań przeciwko niej. Basia jest uwikłana w konflikt lojalności, przez angażowanie jej w sprawy dorosłych. Zna szczegółowo problemy matki w kontaktach z ojcem oraz wie o sprawach sądowych. Sąd uznał, że Basia powinna być poddana terapii psychologicznej, aby poradzić sobie z zalegającymi w niej emocjami, związanymi z konfliktem rodziców. Terapia ta powinna mieć na celu odbudowanie relacji z ojcem. W tamtym momencie zmuszanie Basi do kontaktów z ojcem skutkowałoby jej oporem.
Postanowieniem w innej sprawie Sąd zawiesił kontakty Basi z ojcem do czasu zakończenia przez nią terapii psychologicznej. Tym samym orzeczeniem Sąd Rejonowy zobowiązał matkę do podjęcia przez Basię terapii psychologicznej mającej na celu poradzenie sobie przez nią z emocjami związanymi z konfliktem rodziców i do przedłożenia Sądowi zaświadczenia o podjęciu terapii w terminie 1 miesiąca oraz zobowiązał rodziców do terapii.
Sąd nie przyznał racji matce, że nie doszło do zerwania więzi rodzinnej ojca z córką stron, jakoby ta nie istniała, ponieważ przez szereg lat kontakty te miały miejsce, a Basia nie protestowała przeciwko tym kontaktom i nie bała się ojca. Dodatkowo matka nie wykazała, żeby jakieś zachowanie ojca samoistnie spowodowało zmianę nastawienia Basi.
Sąd wskazał, że bezskuteczne próby kontaktowania się z córką z przyczyn leżących po stronie pozwanej niewątpliwie powodowały u powoda uzasadnione poczucie krzywdy i rozgoryczenia.
Nie ma przy tym znaczenia, że Basia po kilku latach oświadczyła, że odmowa kontaktów z ojcem jest wynikiem jej samodzielnej, świadomej decyzji wynikającej z braku aprobaty dla jego zachowania, ponieważ biegli wskazywali, że taka postawa dziecka jest wynikiem powielania przez małoletnią negatywnej postawy matki w stosunku do ojca i wikłania jej w konflikt rodziców.
Sąd oceniając wysokość zadośćuczynienia dla ojca dla wziął pod uwagę, że podjęte przez niego działania, zmierzające do przymuszenia pozwanej do realizacji kontaktów, zakończyły się wydaniem orzeczeń nakładających na matkę obowiązek zapłaty kwot wyższych niż zasądzone zadośćuczynienie i okazały się one bezskuteczne. Zasądzone zadośćuczynienie nie może mieć charakteru symbolicznego i nakładać na matkę obowiązku zapłaty zadośćuczynienia niższego niż nieskuteczne środki przymusu finansowego. Żądanie dotyczące nakazania matce zaprzestania utrudniania powodowi kontaktów stało się nieaktualne ze względu na zawieszenie tych kontaktów w innym postępowaniu.
Sąd nie uwzględnił apelacji ojca. Oceniając rozmiar krzywdy ojca Sąd zauważył, że on też przyczynił się do utraty więzi emocjonalnych między nim a córką. Początkowe osłabienie więzi wynikło ze sporadyczności kontaktów z córką zamieszkałą w odległej miejscowości oraz rozpadu małżeństwa. Analiza dowodów rodzi nieodparte wrażenie, że aktywność powoda zmierzającego do realizacji kontaktów z córką miała na celu głównie przełamanie oporu pozwanej sprzeciwiającej się tym kontaktom, a dobro córki stron pozostawało dla niego na dalszym planie. Świadczy o tym sprzeciw skarżącego przeciwko terapii psychologicznej córki zaleconej przez psychologa. Sąd uznał też, że ojciec miał swój wkład w eskalację konfliktu i braku dążenia do polubownego zakończenia sporu.
Sad uznał, że brak więzi rodzinnej między ojcem a córką skutkuje jego cierpieniem psychicznym oraz poczuciem krzywdy. Należy jednak mieć na względzie, że stan ten nie jest nieodwracalny. Nakazana przez Sąd terapia psychologiczna z udziałem rodziców i Basi może doprowadzić do wznowienia relacji między córką a ojcem. Zwłaszcza, że ojciec mimo wcześniejszych oporów związanymi z terapią obecnie dostrzega konieczność i celowość tego rodzaju terapii i oferuje współpracę.
W ocenie Sądu dla oceny wysokości zadośćuczynienia zasądzonego na rzecz powoda nie mają znaczenia wydatki ponoszone przez skarżącego w związku z próbą realizacji kontaktów z córką. Z tego co podano wyżej wynika bowiem, że powód naprawienia szkody z tego tytułu dochodził w innym postępowaniu.
Żądana kwota z tytułu zadośćuczynienia to aktualne roczne dochody matki, której zarobki wynoszą ok. 4.000 zł netto miesięcznie. Przyznanie ojcu zadośćuczynienia w kwocie 50.000 zł skutkowałoby pogorszeniem dobrostanu małoletniej córki stron.
Treść pełnego uzasadnienia wyroku znajdziecie TUTAJ.
